خیام و موسیقی ایرانی
ما از خیام، در حیرت، یکی پیش هستیم. چرا که نه؟! او با تامل در موضوعات هستی‌شناسانه به حیرت است و ما را هم به حیرتش راه می‌دهد، ولی ما از خود او هم در حیرتیم و از بیان موجز و شگفتش.
این شگفتی گویا ما را از پرداختن به او بازداشته است. یکی از آن زمینه‌ها که باید درهای رباعیات خیان را به روی خود بیشتر می‌گشود، موسیقی ماست که با همه‌ی غورش در آثار بزرگان شعر و ادب، از رویارویی با کوتاه سروده‌های یکی از معدود دانشمندان و شاعران جهانی ایران بازمانده است. چه موسیقی اصیل، چه موسیقی پاپ، یا حتی جز، بلوز و دیگر انواعش.
بنا به علاقه‌ای که به خیام و رباعی‌های بی‌نظیرش دارم، خواستم قطعات موسیقایی که با اشعار این دانشمند و شاعر ایرانی ساخته شده را یک‌جا گرد آورم، که دسترسی به آنها آسان‌تر باشد. اما به تعداد بسیار کمی از این آثار دست پیدا کردم. در مقایسه با اشعار حافظ، مولانا، سعدی و عطار سهم خیام در موسیقی ایرانی بسیار اندک است.
شاید یکی از دلایلش دو خصوصیت رباعی‌های او باشد که رو در روی دو ویژگی موسیقی ایرانی به ویژه از نوع اصیلش قرار گرفته است. این تنافر هم دورنی است و هم بیرونی.
رباعی‌های خیام به گونه‌ای شگفت‌آمیز از کمترین تعداد کلمه استفاده می‌کند، اما از نظر معنا و طرح موضوعات اندیشگی مخاطب را به حیرت و اندیشه وامی‌دارد.
این دو ویژگی را بگذارید در کنار ویژگی‌های موسیقی اصیل و حتی پاپ و دیگر انواع ایرانی‌اش که بسیار کلام‌محور است و خواننده جزئی مهم وگاهی جدانشدنی از یک ارکستر است. خواننده از ابتدا تا انتها می‌خواند و حتی کار را به تکرار می‌رساند و بارها یک مصرع و بیت را، یا به صورت یکپارچه، یا تکه تکه، تکرار می‌کند.
در ویژگی دیگرش، از تفکر و استدلال می‌پرهیزد. نه آنکه اشعار حافظ، مولانا، سعدی و عطار سخنی برای طرح نداشته باشند. اما ویژگی غالب در اشعار آنها احساس و عاطفه است تا اندیشه. برای موسیقی ایران که حتی در انتخاب اجتماعی‌ترین شعرها (حافظ) هم پایش را از دایره‌ی عاطفه و احساس بیرون نمی‌گذارد، انعکاس اندیشه دشوار می‌شود. این نکته به انتخاب آهنگساز و خواننده هم بی‌ارتباط نیست.
اما کمتر دیده‌ایم گروه‌های موسیقی حجم موضوعات شاعر اندیشه محوری چون خیام را بتواند در اثر موسیقایی خود بگنجانند. خوب خیام حرفش را هم خیلی کوتاه می‌گوید. در چهار مصرع.
دقت کنید به زمان آثار موسیقایی‌مان، به ویژه در آثار اصیل. کمتر می‌توانید آثاری با مدت زمان کمتر از سه یا حتی چهار دقیقه پیدا کنید. حتی اگر غزلی در کمترین تعداد بیت برای آهنگسازی انتخاب شود، آنقدر تکرار می‌شود تا گروه موسیقی بتواند بیش از پنج دقیقه حضورش را در کنار مخاطب حفظ کند.
حتی نمونه‌ای مثل خیام‌خوانی کامکارها، به عنوان یکی از موفق‌ترین نمونه‌ها در نوع خود، چند رباعی است که تکرار هم می‌شوند. البته هر تکراری هم عیب نیست. کامکارها برای هر رباعی آهنگ جداگانه‌ای ساخته‌اند و در واقع ما با چند اثر کوتاه پی در پی رو به رو هستیم. تاکیدم روی مدت زمان آثار موسیقایی است که میلی به کوتاهی ندارند.
رباعی‌های خیام در مواجهه با مخاطب هم واکنش‌های گوناگونی را برمی‌انگیزد. رباعی‌هایش به آسانی به یاد می‌ماند و حتی برای سرودن آسان می‌نماید، اما همین رباعی‌ها در موسیقی برای آهنگساز دردسر ایجاد می‌کند.
اما به گمانم همین آثار موسیقیایی خیامی موجود، هم مثل حجم و تعداد آثار دانشمند و شاعر نیشابوری، کم، ولی خوب و شنیدنی از کار در آمده‌اند.
شاخص‌ترین آنها آلبوم «رباعیات خیام» است با آهنگسازی فریدون شهبازی، آواز شجریان و دکمله‌ی خیام‌وار شاملو و یکی از آخرین آثار بخشی است از کنسرت «به یاد مادر» کامکارها.
این آثار موسیقایی را به صورت شنیداری و دیداری و به مناسبت ۲۸ اردیبهشت روز بزرگداشت خیام به خوانندگان ماتینه تقدیم می‌کنم و از شما دعوت می‌کنم در صورتی که به آثار موسیقایی خیامی (چه شنیداری یا دیداری) و یا حتی سخنرانی‌ها و خیام‌خوانی‌هایی برخوردید، حتما به من اطلاع بدهید، تا آنها را اینجا به دیگران هم معرفی کنیم و در دسترس‌شان بگذاریم. حتی خودتان می‌توانید آنها را اینجا بارگذاری کنید. امیدوارم به تدریج این صفحه انباشته‌ی ارزشمندی از آثار خیامی بشود. ماتینه را یاری کنید.
بشنوید:
آلبوم رباعیات خیام | صدای احمد شاملو | محمدرضا شجریان، آواز | محمدرضا شهبازیان، موسیقی
آلبوم رباعیات خیام
ببینید:
پیش از دم صبح | جام لطیف | غم فردا نخوریم | کوزه‌گر نت
بخوانید:
پی‌نوشت:
۱- به تدریج این انباشته تکمیل می‌شود.(شما نیز همکاری کنید). در یکی دو روز آینده یعنی ۳۱ اردیبهشت یا یکم خرداد ۹۰ چند اثر جدید را به این فهرست اضافه می‌کنم که بعضی از آنها واقعا زیبا و شنیدنی هستند.
۲- همه‌ی آنچه در بالا آمده است در اینجا قابل دسترسی و پیگیری است.
۳- پیشنهاد‌هایی تازه برای موسیقی خیامی
سلام کسی نیست آلبوم هنریک ناجی رو به من بده ۲ ساله دارم میگردم دنبالش هنوز گیر نیاورد 🙁
گشتم، نبود. نگرد، نیست!
http://www.iranseda.ir/Archive/?x=26&y=11&state=%D8%AE%D9%8A%D8%A7%D9%85&rt=&sj=&ti=&pn=&sd=&ed=&srty=2&rel=2&rsno=60&rsvw=&th=1&RB=0&cnt=0&par0=
این لینک را ببینید، احتمالا مطالب جدید داشته باشه
موفق باشید
آلبوم قربانی و حمدانی قابل دانلود نیست .
سلام.
خیام‌خوانی علیرضا قربانی و درصف حمدانی را می‌توانید دریافت – دانلود کنید. اما سایت ۴shared که این قطعه در آنجا باگذاری شده، دانلود کردن را منوط کرده به عضویت شما در این سایت که البته به نظرم من کار را برای کاربرانش دشوار کرده.
بعد از عضویت و برای دانلود با نام کاربری (user) و گذرواژه (password) وارد شود و دانلود کن.
اگر نخواستی عضو سایت بشوی یک راه دیگر پیشنهاد می‌کنم.
نرم‌افزار دانلود منیجر download manager را روی سیستمت نصب کن.
پلیر سایت ۴shared را برای شنیدن قطعه‌ی مورد نظر play کن. دانلود منیجر این امکان را می‌دهد که فایل شنیداری‌اش را به‌راحتی دانلود کنی.
سپاس از تو
سلام ، سپاس بی شمار از زحمتی که کشیدید و این مجموعه ی کم نظیر رو تهیه کردید ، فقط یه انتقاد کوچولو : با تمام ارادت فراوانی که به حکیم افلاک عمر خیام دارم نمی دونم چرا هر رباعی زیبایی که سروده شده رو ،به خیام نسبت میدیم ؟ دو رباعی که فرهاد خونده به هیچ وجه و طبق هیچ مرجعی متعلق به خیام نیست . هر دو متعلق به ابوسعید ابوالخیره .من با کلی ذوق این کارو دانلود کردم 🙂 ولی دیدم که قبلا شنیدمش
به هر حال همیشه شاد باشید و شادی بخش !
سپاس از یادآوری اشتباه آشکار من!
همانطور که شما گفته اید این دو رباعی از سروده‌های ابوسعید ابوالخیر است.
البته خطای من از روی آسان‌گیری در انتشار این آهنگ بوده. اما علت مهم انتساب رباعی‌های جاندار به خیام، شهرت اوست. این انتساب حتی شامل رباعی هایی که پیش از خیام سروده شده۸ هم می‌شود! از جمله همین رباعی‌های ابوسعید.
با این حساب «رباعی‌خوانی فرهاد» را از فهرست «خیام‌خوانی‌ها» خارج کردم.
باز هم سپاس
سلام محمدعلی !
استفاده کردم و خیلی لذت بردم!
زحمت کشیدی برادر!
اوا این چه حرفیه، خواهر؟! 😉
http://khaandaniha.com/text/6057
کنسرت هنریک ناجی – بازخوانی اشعار خیام(Henrik Nagy)
به شکل سی دی در بازار می باشد.
واین هم اجرایی جدید ار خوانده ای تازه:
http://www.manfie1.com/96-%DA%A9%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%A7%D8%B1-%DB%8C%DA%A9-%D9%86%D9%81%D8%B3-%D8%AE%DB%8C%D8%A7%D9%85.html
زنده باد
خیام وا ین جهان فرسوده بروایت سیاوش اوستا
http://video.google.fr/videoplay?docid=-1348892664775928730#
بنان و دلکش:
http://www.4shared.com/audio/CxE48-XQ/banan88-delkash117_robaeiyat.html
سلام آقای مومنی
با مطلبی جدید به روزم
http://ruhhan.com/index.php?f=products_detail&product_id=105
با احترام
ممنون بابت لینک.
سلام
کمپین! جالبی راه انداختین…
اجرتون با حکیم گرانقدر.
http://www.shahrokh-nakissa.com/shah.php?p=fil
این هم مامک خادم
http://www.4shared.com/get/131333415/569f7286/Axiom_Of_Choice_-_Track_09.html;jsessionid=9C99E1F1FBFABF2805FF8CCDC728B127.dc210
این هم اهنگ چرخ و فلک حبیب محبیان از آلبوم آفتاب مهتاب
http://www.4shared.com/audio/7KvOym_b/06_CHARKH_O_FALAK.html
ممنون از این همراهی صمیمانه. گویا فعلا صلاح دانسته اند دسترسی به سایت http://www.4shared.com را محدود کنند. به محض رفع محدودیت پیشنهادهای تازه را با نام پیشنهاددهنده‌ها به «خیام و موسیقی ایرانی» خواهم افزود.
خوشحال میشم وبلاگ منو هم ببنی
شاد باشی
عصیان خلایق ار چه صحرا صحراست
در پیش عنایت تو یک برگ گیاست
هر چند گناه ماست کشتی کشتی
غم نیست که رحمت تو دریا دریاست
سلام و درود فراوان بر شما
[گل]
دریچه به روز شد …
سپاس از اطلاع دادنتان جناب رفیع عزیز
شرمنده، بدون گوش کردن به لینکهای شما اظهار فضل کردم 🙂
البته یکی دیگه هم یادم اومد، خانم مامک خادم هم در آلبوم Unfolding همراه با گروه Axiom of choice (رامین ترکیان) چند رباعی از خیام خوانده اند.
چه یادآوری خوبی.
دو آلبوم از آثار این گروه را دارم که البته جزو آثاری است که دوستش دارم.
اما پاک یادم رفته بود. ممنون از یادآوریت. در نخستین فرصت پیشنهادهای تازه را با نام پیشنهاد دهنده به فهرست پیشین خواهم افزود.
البته اگر لطف کنند و محدودیت دسترسی به http://www.4shared.com را رفع کنند!
نه
منظورم این بود که معلومه از سیگار بهتره!!!
آخیش..
حالم جا اومد
نمیدونی چه قد مزه داد
من عاشق حرفای نو ام
زاویه دید خوب، بی تعصبی مخصوصا رو سنن
بگذریم، عالی بود!
من که تا الان این جور نگاه نکرده بودم بهش
با آرش موافقم
از سیگار که چی بگم…..؟!
شجریان در برنامه “شب نیشابور” که بعدا تحت یکی از شماره های گلهای تازه هم منتشر شد، با اهنگسازی پایور چند رباعی از خیام را اجرا کرده است.
درست می گویید. بعدها این اجرا همراهبا آلبوم «بهار دلکش» در بازار رسمی موسیقی هم منتشر شد که لینک دانلود آنرا در بخش آثار شنیداری ارائه کردم.
البته قبل از بررسی گمان کردم این که شما می‌گویی کار دیگری باشد، که بعد از جست‌وجو نتیجه‌ای که گفتم، به دست آمد.
قربان، شجریان آلبومی به اسم بهار دلکش نداشته. در دهه پنجاه ۳ تا نوار کاست از تصنیف هایی که شجریان خوانده ( بیشتر با گروه پایور و ۲-۳ تایی هم از ساخته های لطفی) منتشر شد که اولین تصنیف یکی از این کاست ها ” بهار دلکش” بود. روی دوم این کاست قسمتی از اجرای شجریان و گروه پایور در شب نیشابور است. اینطور شد که در این سالها، mp3 سازان عزیز “آلبوم «بهار دلکش» در بازار رسمی موسیقی ” رو هم به آثار شجریان اضافه کردند.
درست می‌فرمایید. همین اجرا هم بخشی از «شب‌های نیشابور» است. اما به گمانم در ارائه‌ی شرکتی این آثار این اجرا در آلبومی به نام «بهار دلکش» از سوی «دل آواز» ارائه شده است.
اقا بسیار استقاده کردیم
درود بر شما
پدرام عزیز، قدم رنجه کردی.
از هر چی بهتر نباشه از سیگار کشیدن صد در صد بهتره!
از اینجا هم میشه خیام خوانی در بوشهر را دید.
http://video.google.com/videoplay?docid=8546522861829068768
البته خیلی به شکل سنتیش اجرا نشده و به شکل سنتیش به شکل صوتی همون کاریست که در بالاتر لینک دادم و موسسه ماهور منتشر کرده.
این هم عکسی از مراسم:
http://yasinpix.com/index.php?showimage=38
دانلود کردم و به زودی به لینکهای موجود اضافه خواهم کرد. با همین شکل فعلی هم شنیدنی بود. البته گفتم شنیدنی چون کلیپ خوبی از کار در نیامده و شنیدنش را بهتر می‌شود توصیه کرد.
آلبوم خیام‌خوانی را هم تهیه می کنم. سپاس از لطفت.
http://www.ahangsara.com/product_info.php?products_id=6820
این هم لینک مطلب بالا
سلام ودرود
بعد از خیلی وقت سلام ودرود
چه خبرا خوش هستی برادر؟
مطلب جالبی بود تا به حال این جوری بهش نگاه نکرده بودم
ممنونم ازت آرش. دیگه من هم گفتم اینجوری نگاه کنم ببینم چی میشه. از سیگار کشیدن که بهتره.
سلام
در بوشهر اشعار خیام رو با نی جفتی و فلوت می خوانند به نام خیامی خوانی
آلبوم این کار هم موسسه فرهنگی هنری ماهور منتشر کرده.
فیلمی در یوتیوب هست با عنوان خیام‌خوانی که با سرعت این‌روزهای اینترنت موفق نشدم ببینمش. شاید همین باشد که شما گفتی.
ممنون از راهنمایی‌ات.
سلام
با نی جفتی مینوازند با نی انبان مینوازند با سازهای سنتی مینوازند بدون ساز هم میخوانند اما بخدا این خیام خوانی بوشهری هیچ ارتباطی با عروسی ندارد ندارد ندارد
محمد جان شماره تماس استاد وزان را به تو میدهم با خودش در این باره صحبت کن
روزبه کجایی؟ بالاخره پیدات شد!
خیلی خوبه، حتما شماره‌اش رو برام ایمیل کن.
البته درسته که وضعیت فعلی عروسی‌ها جوری شده که کمتر کسی مایله در اون موسیقی اجرا کنه، اما ذاتا محل ایراد نیست.
عروسی هم جزو حوزه‌های عمومیه دیگه!
لینکها برای من باز نمیشن .ارور میدن .چک کن لطفا
لینک مستقیم فایل‌ها درست بود. اما لینک پوشه‌هایی که این فایل‌ها در آن بودند، بله. دسترسی به آنها محدود بود و حالا به اشتراک گذاشتمشان.
ممنونم از اینکه خیلی زود و به موقع خبر دادی.